تودیع وثیقه چیست؛ 09101923725

انواع قرار تامین کیفری

براساس ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری، پنج نوع  قرار تامين كيفری تعيين شده است كه به ترتيب يكي نسبت به ديگري شديدتر است. ميزان تأمين را نبايد با انواع تامين اشتباه نمود انواع تامين كيفری محدود به همان پنج نوع مذكور در ماده ۱۳۲ است اما ميزان تامين يعني مبلغي كه براي هر تامين در نظر گرفته مي شود. قرار اخذ وثيقه يا قرار اخذ كفيل حاكي از نوع تامين است. اما وقتي مي گوييم وثيقه به ميزان فلان مقدار اين عبارت بيانگر ميزان تامين است كه با كاهش يا افزايش تورم تغيير می کند.

جهت عضویت در اینستاگرام حقوقی کلیک کنید

وثیقه چیست؟

وثیقه یکی از قرارهای سنگین در مرحله تحقیقات مقدماتی است که برای متهم از طرف مقام قضایی صادر می شود. اخذ وثيقه ممكن است به صورت:

• وجه نقد
• ضمانت نامه بانكي
• مال منقول
• مال غير منقول

باشد در قرار كفالت شخصي بايد ضمانت كند كفيل نبايد وجهي توديع نمايد. همانقدر كه اعتبارش نزد قاضي محرز باشد كافي است ولي در مورد وثيقه لازم است به ميزان كه قاضي مشخص كرده در قبال آزادي متهم وثيقه گذاشته شود. قرار قبول وثيقه به اين معني است كه اگر متهم احضار گردد و در وقت معين حاضر نشود و وثيقه گذار هم نتواند او رامعرفي نمايد، وثيقه به نفع دولت ضبط گردد.

ماده ۱۳۶ قانون آیین دادرسی کیفری توضيح داده كه مبلغ وثيقه يا وجه الكفاله يا وجه التزام نبايد در هر حال كمتر از خسارت هايي باشد كه مدعي خصوصي درخواست مي كند با اين ترتيب عامل ديگري كه در مورد مبلغ وثيقه تعيين كننده است ميزان خسارات مورد مطالبه مدعي خصوصي است، يعني مبلغ وثيقه  نبايد كمتر از آن باشد در همين ارتباط ايرادي وارد است، چرا كه تامين خواسته متناسب بايد اخذ شود و تامين متناسب تاميني است كه تمام جهات مذكور در قانون مورد توجه قرار گرفته باشد، از جمله خسارات و ضرر و زيان وارده به مدعي خصوصي اما اگر مدعي قرار براي افرادي كه از موقعيت اجتماعي خاصي برخوردارند و يا در خصوص جرائم سبك و كم اهميت صادر مي شود.

در اين قرار همانگونه كه از نام آن استناد مي شود، متهم شرف و حيثيت خود را وثيقه حضور خود در مرحله تحقيقات، دادرسي و سرانجام اجراي حكم قرار مي دهد.

 

صدور قرار قبولي وثيقه

در صورتي كه متهم به ميزان قرار وجه نقد به همراه داشته باشد، يا شخص ديگري مهياي توديع وثيقه باشد يا ضمانت نامه بانكي تسليم نمايد، قاضي مربوطه قرار قبولي وثيقه را صادر مي نمايد. پس از امضاي متهم يا وثيقه گذار متهم آزاد مي گردد.

متهم و وثيقه گذار می توانند رونوشت از قرار قبولي وثيقه دريافت دارند. متهمي كه در مورد وی قرار وثيقه صادر شده در صورتي كه نتواند وثيقه را ارائه نماید و كسي ديگري هم حاضر نشود كه بجاي متهم وثيقه بسپارد بازداشت می شود. اين بازداشت تا زمان ارائه وثيقه يا و فسخ قرار ادامه دارد.

جهت عضویت در کانال تلگرام حقوقی کلیک کنید

رفع اثر از قرار وثيقه

در موارد زير از قرار وثيقه رفع اثر شده مورد وثيقه به صاحبش برگردانده می شود.

• وثيقه گذار با معرفي وتحويل متهم، درخواست آزادي وثيقه خود را تقاضا کند.
• چنانچه متهم در مواعد مقرر حاضر شده يا بعد از آن حاضر و عذر موجه خود را ثابت نمايد و يا پرونده مختومه شود وثيقه مسترد مي شود.
• در صورتی که متهم يا محكوم عليه در مواعد مقرر حاضر شده باشد به محض شروع اجراي حكم جزائ و يا قطعي شدن قرار تعليق اجراي مجازات  در نهایت قرار تامين و نظارت قضایی ملغي الاثر شده و وثيقه به صاحبش برگردانده می شود.

وثیقه چه زمانی صادر می شود؟

« قرار وثیقه » قراری است که به ‌موجب آن متهم متعهد می‌شود که هرگاه به مرجع قضایی احضار شد، در این مرجع حضور به‌هم رساند و برای تضمین انجام این تعهد وثیقه‌ ­ای به مبلغ معین به مرجع قضایی می‌­سپارد.

اگر متهم در موعد مقرر در این مرجع حاضر نشود، ضبط وثیقه انجام خواهد شد. زمانی که جرمی رخ می دهد چه با شکایت شاکی خصوصی و چه  در دعوای عمومی (که شاکی خصوصی ندارد و توسط دادسرا و به نمایندگی از جامعه طرح می‌شود)

لازم است که در خصوص آن جرم تحقیقاتی صورت گیرد؛ تا روشن شود که مجرم کیست و جرم چگونه اتفاق افتاده است؛ این مرحله « تحقیقات مقدماتی » نامیده می‌شود.

انجام این تحقیقات وظیفه‌ی یک مقام قضایی عموما؛

• بازپرس
• دادیار

است. معمولا در طول انجام تحقیقات مقدماتی بازپرس، دادیار باید تصمیماتی اتخاذ کنند که پرونده را برای اظهارنظر در مورد دلایل اتهام و قابلیت محاکمه‌ی متهم آماده می‌کنند. این تصمیمات در اصطلاح حقوقی « قرار » نامیده می‌شوند.

یکی از قرارهای بسیار مهم و رایجی که در جریان تحقیقات مقدماتی برای برخی متهمان به جرم صادر می‌شود « قرار وثیقه » است.

 

قرار تأمین کیفری وثیقه 

علی‌ رغم اینکه هنوز جرمی برای متهم اثبات نشده است، اما در طول جریان تحقیقات مقدماتی گاهی لازم می‌شود که تضمین‌هایی از متهم اخذ شود تا بتوان برای پیشبرد تحقیقات به متهم دسترسی داشت و هروقت که متهم به مراجع قضایی مثل دادسرا احضار شد، به موقع در این محل‌ها حاضر شود.

در واقع با این دست قرارها مرجع تحقیق (دادسرا یا دادگاه) برای اینکه بتواند در مواقع لزوم به متهم دسترسی داشته باشد و تحقیقات مقدماتی را به انجام برساند، برخی از حقوق متهم را برای مدتی محدود یا از او سلب می‌کند. به علاوه انواع قرارها غالبا جنبه‌ی مالی دارند و به نوعی جبران خسارت احتمالی بزه‌­دیده (کسی که از وقوع جرم متضرر شده است) را تضمین می‌کنند.

ازجمله مهم‌­ترین و پرکاربردترین این قرارها می‌توان به قرار کفالت، قرار وثیقه و قرار بازداشت موقت اشاره کرد.

در این جا ما به معرفی مختصر قرار وثیقه می‌پردازیم.

وثیقه شامل چه مواردی می تواند باشد؟

وثیقه می‌تواند:

• وجه نقد
• ضمانت‌نامه‌ی بانکی
• مال منقول
• مال غیرمنقول

باشد. با این وجود از میان این موارد در عمل بیشتر مال غیر منقول از جانب مقام قضایی مورد پذیرش قرار می‌گیرد.

دلیل این امر این است که غالبا برای افراد دشوار است که سرمایه‌ی خود را برای مدت نامعلومی در اختیار مرجع قضایی بگذارند.

ضمانت‌نامه‌های بانکی معمولا کارمزد بالایی دارند، مال منقول هم نیاز به جایی برای نگهداری دارد که معمولا مراجع قضایی چنین امکانی ندارند. بنابراین بهترین گزینه در عمل همان مال غیرمنقول است که سند مالکیت آن به مرجع قضایی تسلیم می‌شود؛ و مراتب توقیف آن به اداره‌ی ثبت اسناد و املاک اعلام می‌شود؛ تا مانع نقل و انتقالات بعدی آن شوند.

چون مالی که به عنوان وثیقه در توقیف است دیگر قابلیت خرید و فروش ندارد.

خود متهم یا هر شخص دیگری می‌توانند وثیقه‌ی خواسته شده را تودیع کنند.

تودیع وثیقه چیست

چه اموالی قابل توقیف هستند؟

نکته‌ی حائز اهمیت دیگر این است که میزان وثیقه چگونه تعیین می‌شود. همانگونه که پیش از این گفته شد؛ یکی از اهداف قرار وثیقه، جبران خسارت وارده به بزه­‌دیده است؛ بنابراین قانون مقرر داشته است که میزان وثیقه نباید کمتر از خسارت وارده به بزه‌­دیده باشد.

به‌علاوه مجازات بعضی از جرایم، نقدی است. بنابراین مرجع قضایی سعی می‌­کند که در تعیین میزان وثیقه هم میزان خسارت احتمالی وارده به بزه‌­دیده (مثل دیه) و هم جزای نقدی جرم مورد اتهام را در نظر بگیرد.

بنابراین میزان وثیقه‌ی تعیین شده از مجموع این دو کمتر نخواهد بود. بعد از معرفی مال برای وثیقه، ابتدا برای ارزیابی بهای آن اقدام می‌شود و کارشناس رسمی دادگستری (به هزینه‌ی وثیقه‌گذار) مال معرفی شده را ارزیابی می‌نماید. اگر ارزش مال معرفی شده به میزان تعیین‌شده یا بیشتر باشد، بازپرس قرار وثیقه را می‌پذیرد. در غیر این صورت باید مال دیگری معرفی شود وگرنه متهم بازداشت خواهد شد.

به‌طور کلی اگر برای متهمی قرار وثیقه صادر شده باشد تا زمانی که نتوانسته است این وثیقه را فراهم کند، به بازداشتگاه منتقل می‌شود؛ اما پس از صدور قرار وثیقه؛ تودیع مال و پذیرش آن از بازداشتگاه آزاد می‌شود یا اگر به بازداشتگاه نرفته باشد، به آنجا اعزام نمی‌شود.

تعویض وثیقه 

وثیقه گذار می‌تواند بعدا مال مورد وثیقه را عوض کند، مثلا: به جای سند زمین؛

• سند خانه
• آپارتمان

را به مرجع قضایی معرفی کند و سند زمین خود را آزاد نماید.

نکته‌ی آخر اینکه مطابق قانون جدید در مواردی که جرم غیرعمدی بوده است و امکان جبران خسارت بزه­‌دیده از راه دیگری وجود داشته باشد.

مثلا متهم بیمه‌نامه داشته است، مقامات قضایی نمی‌توانند قرار وثیقه صادر کنند. اگر که مبلغ بیمه‌نامه (مطابق مواردی که ذکر شد) کافی نباشد، قرار وثیقه صادر می­‌شود اما مبلغ بیمه‌­نامه در میزان وثیقه موردنیاز لحاظ می­‌شود.

برای مثال اگر بیمه­‌نامه‌ی متهم تا مبلغ صد میلیون تومان را پوشش می­‌دهد و خسارت متهم صد و پنجاه میلیون تخمین زده می‌­شود، تنها برای پنجاه میلیون از متهم وثیقه اخذ خواهد شد.

بخشی از مطالب این مقاله با استفاده از کتاب «آیین دادرسی کیفری» تألیف دکترعلی خالقی نگارش شده است.

گروه وکلای ققنوس

معتبرترین ارائه دهنده وثیقه و سند ملکی جهت مراجع قضائی

هیات تحریه ققنوس: تودیع وثیقه چیست