تودیع وثیقه چیست؛ ۰۹۱۰۱۹۲۳۷۲۵

انواع قرار تامین کیفری

براساس ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری، پنج نوع  قرار تامین کیفری تعیین شده است که به ترتیب یکی نسبت به دیگری شدیدتر است. میزان تأمین را نباید با انواع تامین اشتباه نمود انواع تامین کیفری محدود به همان پنج نوع مذکور در ماده ۱۳۲ است اما میزان تامین یعنی مبلغی که برای هر تامین در نظر گرفته می شود. قرار اخذ وثیقه یا قرار اخذ کفیل حاکی از نوع تامین است. اما وقتی می گوییم وثیقه به میزان فلان مقدار این عبارت بیانگر میزان تامین است که با کاهش یا افزایش تورم تغییر می کند.

جهت عضویت در اینستاگرام حقوقی کلیک کنید

وثیقه چیست؟

وثیقه یکی از قرارهای سنگین در مرحله تحقیقات مقدماتی است که برای متهم از طرف مقام قضایی صادر می شود. اخذ وثیقه ممکن است به صورت:

• وجه نقد
• ضمانت نامه بانکی
• مال منقول
• مال غیر منقول

باشد در قرار کفالت شخصی باید ضمانت کند کفیل نباید وجهی تودیع نماید. همانقدر که اعتبارش نزد قاضی محرز باشد کافی است ولی در مورد وثیقه لازم است به میزان که قاضی مشخص کرده در قبال آزادی متهم وثیقه گذاشته شود. قرار قبول وثیقه به این معنی است که اگر متهم احضار گردد و در وقت معین حاضر نشود و وثیقه گذار هم نتواند او رامعرفی نماید، وثیقه به نفع دولت ضبط گردد.

ماده ۱۳۶ قانون آیین دادرسی کیفری توضیح داده که مبلغ وثیقه یا وجه الکفاله یا وجه التزام نباید در هر حال کمتر از خسارت هایی باشد که مدعی خصوصی درخواست می کند با این ترتیب عامل دیگری که در مورد مبلغ وثیقه تعیین کننده است میزان خسارات مورد مطالبه مدعی خصوصی است، یعنی مبلغ وثیقه  نباید کمتر از آن باشد در همین ارتباط ایرادی وارد است، چرا که تامین خواسته متناسب باید اخذ شود و تامین متناسب تامینی است که تمام جهات مذکور در قانون مورد توجه قرار گرفته باشد، از جمله خسارات و ضرر و زیان وارده به مدعی خصوصی اما اگر مدعی قرار برای افرادی که از موقعیت اجتماعی خاصی برخوردارند و یا در خصوص جرائم سبک و کم اهمیت صادر می شود.

در این قرار همانگونه که از نام آن استناد می شود، متهم شرف و حیثیت خود را وثیقه حضور خود در مرحله تحقیقات، دادرسی و سرانجام اجرای حکم قرار می دهد.

صدور قرار قبولی وثیقه

در صورتی که متهم به میزان قرار وجه نقد به همراه داشته باشد، یا شخص دیگری مهیای تودیع وثیقه باشد یا ضمانت نامه بانکی تسلیم نماید، قاضی مربوطه قرار قبولی وثیقه را صادر می نماید. پس از امضای متهم یا وثیقه گذار متهم آزاد می گردد.

متهم و وثیقه گذار می توانند رونوشت از قرار قبولی وثیقه دریافت دارند. متهمی که در مورد وی قرار وثیقه صادر شده در صورتی که نتواند وثیقه را ارائه نماید و کسی دیگری هم حاضر نشود که بجای متهم وثیقه بسپارد بازداشت می شود. این بازداشت تا زمان ارائه وثیقه یا و فسخ قرار ادامه دارد.

جهت عضویت در کانال تلگرام حقوقی کلیک کنید

رفع اثر از قرار وثیقه

در موارد زیر از قرار وثیقه رفع اثر شده مورد وثیقه به صاحبش برگردانده می شود.

• وثیقه گذار با معرفی وتحویل متهم، درخواست آزادی وثیقه خود را تقاضا کند.
• چنانچه متهم در مواعد مقرر حاضر شده یا بعد از آن حاضر و عذر موجه خود را ثابت نماید و یا پرونده مختومه شود وثیقه مسترد می شود.
• در صورتی که متهم یا محکوم علیه در مواعد مقرر حاضر شده باشد به محض شروع اجرای حکم جزائ و یا قطعی شدن قرار تعلیق اجرای مجازات  در نهایت قرار تامین و نظارت قضایی ملغی الاثر شده و وثیقه به صاحبش برگردانده می شود.

تودیع وثیقه: یک ابزار قانونی برای تضمین تعهدات قراردادی

تودیع وثیقه یک روش حقوقی است که در آن یک شخص یا سازمان برای تضمین انجام تعهدات قراردادی یا جبران خسارت به طرف مقابل، مبلغی را به صورت نقدی یا غیرنقدی (مثل املاک یا سهام) به طرف مقابل تحویل می‌دهد. این وثیقه به عنوان یک ضمانت برای انجام وفق قرارداد استفاده می‌شود و در صورتی که طرف متعهد تعهدات خود را نقض کند، طرف متضرر می‌تواند از این وثیقه استفاده کند و خسارت خود را جبران کند.تودیع وثیقه دو مزیت کلیدی دارد. اولاً، با تضمین پرداخت یا انجام تعهدات، اطمینان حاصل می‌شود که طرف متعهد است و خسارت‌های مالی کاهش می‌یابند. ثانیاً، این مکانیزم می‌تواند ریسک‌های مالی را کاهش دهد؛ زیرا وجود وثیقه، مبلغی را که در صورت عدم انجام تعهدات، به طرف متضرر پرداخت خواهد شد، تعیین می‌کند. این امر موجب می‌شود طرف متعهد، متعهد به رعایت تعهدات قراردادی خود باشد تا وثیقه خود را از دست ندهد و خسارتی نپذیرد. به طور خلاصه، تودیع وثیقه یک روش کارآمد برای افزایش اعتماد و حفظ حقوق و تعهدات طرفین قرارداد است.

میزان قرار وثیقه بر چه معیاری تعیین می شود؟

میزان وثیقه در قراردادها بر اساس عوامل متعددی تعیین می‌شود. این عوامل شامل نوع قرارداد، حجم و ارزش معامله، سابقه و اعتبار طرف متعهد، و نوع و میزان خطر و ریسک است. نوع قرارداد می‌تواند نقشی در تعیین میزان وثیقه داشته باشد. قراردادهای با ریسک بالاتر ممکن است میزان وثیقه بیشتری نیاز داشته باشند. همچنین، حجم و ارزش معامله نیز از جنبه‌های دیگر در تعیین میزان وثیقه تأثیرگذار است. سابقه و اعتبار طرف متعهد نیز نقشی در تعیین میزان وثیقه ایفا می‌کند. طرفی که سابقه انجام تعهدات قراردادی قوی‌تری دارد و اعتبار بیشتری دارد، ممکن است نیاز به میزان وثیقه کمتری داشته باشد. همچنین، نوع و میزان خطر و ریسک مرتبط با قرارداد نیز می‌تواند تعیین کننده‌ای در تعیین میزان وثیقه باشد. هرچه خطر و ریسک بیشتری در قرارداد وجود داشته باشد، ممکن است میزان وثیقه بیشتری در نظر گرفته شود.

وثیقه چه زمانی صادر می شود؟

« قرار وثیقه » قراری است که به ‌موجب آن متهم متعهد می‌شود که هرگاه به مرجع قضایی احضار شد، در این مرجع حضور به‌هم رساند و برای تضمین انجام این تعهد وثیقه‌ ­ای به مبلغ معین به مرجع قضایی می‌­سپارد.

اگر متهم در موعد مقرر در این مرجع حاضر نشود، ضبط وثیقه انجام خواهد شد. زمانی که جرمی رخ می دهد چه با شکایت شاکی خصوصی و چه  در دعوای عمومی (که شاکی خصوصی ندارد و توسط دادسرا و به نمایندگی از جامعه طرح می‌شود)

لازم است که در خصوص آن جرم تحقیقاتی صورت گیرد؛ تا روشن شود که مجرم کیست و جرم چگونه اتفاق افتاده است؛ این مرحله « تحقیقات مقدماتی » نامیده می‌شود.

انجام این تحقیقات وظیفه‌ی یک مقام قضایی عموما؛

• بازپرس
• دادیار

است. معمولا در طول انجام تحقیقات مقدماتی بازپرس، دادیار باید تصمیماتی اتخاذ کنند که پرونده را برای اظهارنظر در مورد دلایل اتهام و قابلیت محاکمه‌ی متهم آماده می‌کنند. این تصمیمات در اصطلاح حقوقی « قرار » نامیده می‌شوند.

یکی از قرارهای بسیار مهم و رایجی که در جریان تحقیقات مقدماتی برای برخی متهمان به جرم صادر می‌شود « قرار وثیقه » است.

قرار تأمین کیفری وثیقه 

علی‌ رغم اینکه هنوز جرمی برای متهم اثبات نشده است، اما در طول جریان تحقیقات مقدماتی گاهی لازم می‌شود که تضمین‌هایی از متهم اخذ شود تا بتوان برای پیشبرد تحقیقات به متهم دسترسی داشت و هروقت که متهم به مراجع قضایی مثل دادسرا احضار شد، به موقع در این محل‌ها حاضر شود.

در واقع با این دست قرارها مرجع تحقیق (دادسرا یا دادگاه) برای اینکه بتواند در مواقع لزوم به متهم دسترسی داشته باشد و تحقیقات مقدماتی را به انجام برساند، برخی از حقوق متهم را برای مدتی محدود یا از او سلب می‌کند. به علاوه انواع قرارها غالبا جنبه‌ی مالی دارند و به نوعی جبران خسارت احتمالی بزه‌­دیده (کسی که از وقوع جرم متضرر شده است) را تضمین می‌کنند.

ازجمله مهم‌­ترین و پرکاربردترین این قرارها می‌توان به قرار کفالت، قرار وثیقه و قرار بازداشت موقت اشاره کرد.

در این جا ما به معرفی مختصر قرار وثیقه می‌پردازیم.

وثیقه شامل چه مواردی می تواند باشد؟

وثیقه می‌تواند:

• وجه نقد
• ضمانت‌نامه‌ی بانکی
• مال منقول
• مال غیرمنقول

باشد. با این وجود از میان این موارد در عمل بیشتر مال غیر منقول از جانب مقام قضایی مورد پذیرش قرار می‌گیرد.

دلیل این امر این است که غالبا برای افراد دشوار است که سرمایه‌ی خود را برای مدت نامعلومی در اختیار مرجع قضایی بگذارند.

ضمانت‌نامه‌های بانکی معمولا کارمزد بالایی دارند، مال منقول هم نیاز به جایی برای نگهداری دارد که معمولا مراجع قضایی چنین امکانی ندارند. بنابراین بهترین گزینه در عمل همان مال غیرمنقول است که سند مالکیت آن به مرجع قضایی تسلیم می‌شود؛ و مراتب توقیف آن به اداره‌ی ثبت اسناد و املاک اعلام می‌شود؛ تا مانع نقل و انتقالات بعدی آن شوند.

چون مالی که به عنوان وثیقه در توقیف است دیگر قابلیت خرید و فروش ندارد.

خود متهم یا هر شخص دیگری می‌توانند وثیقه‌ی خواسته شده را تودیع کنند.

تودیع وثیقه چیست

چه اموالی قابل توقیف هستند؟

نکته‌ی حائز اهمیت دیگر این است که میزان وثیقه چگونه تعیین می‌شود. همانگونه که پیش از این گفته شد؛ یکی از اهداف قرار وثیقه، جبران خسارت وارده به بزه­‌دیده است؛ بنابراین قانون مقرر داشته است که میزان وثیقه نباید کمتر از خسارت وارده به بزه‌­دیده باشد.

به‌علاوه مجازات بعضی از جرایم، نقدی است. بنابراین مرجع قضایی سعی می‌­کند که در تعیین میزان وثیقه هم میزان خسارت احتمالی وارده به بزه‌­دیده (مثل دیه) و هم جزای نقدی جرم مورد اتهام را در نظر بگیرد.

بنابراین میزان وثیقه‌ی تعیین شده از مجموع این دو کمتر نخواهد بود. بعد از معرفی مال برای وثیقه، ابتدا برای ارزیابی بهای آن اقدام می‌شود و کارشناس رسمی دادگستری (به هزینه‌ی وثیقه‌گذار) مال معرفی شده را ارزیابی می‌نماید. اگر ارزش مال معرفی شده به میزان تعیین‌شده یا بیشتر باشد، بازپرس قرار وثیقه را می‌پذیرد. در غیر این صورت باید مال دیگری معرفی شود وگرنه متهم بازداشت خواهد شد.

به‌طور کلی اگر برای متهمی قرار وثیقه صادر شده باشد تا زمانی که نتوانسته است این وثیقه را فراهم کند، به بازداشتگاه منتقل می‌شود؛ اما پس از صدور قرار وثیقه؛ تودیع مال و پذیرش آن از بازداشتگاه آزاد می‌شود یا اگر به بازداشتگاه نرفته باشد، به آنجا اعزام نمی‌شود.

تعویض وثیقه 

وثیقه گذار می‌تواند بعدا مال مورد وثیقه را عوض کند، مثلا: به جای سند زمین؛

• سند خانه
• آپارتمان

را به مرجع قضایی معرفی کند و سند زمین خود را آزاد نماید.

نکته‌ی آخر اینکه مطابق قانون جدید در مواردی که جرم غیرعمدی بوده است و امکان جبران خسارت بزه­‌دیده از راه دیگری وجود داشته باشد.

مثلا متهم بیمه‌نامه داشته است، مقامات قضایی نمی‌توانند قرار وثیقه صادر کنند. اگر که مبلغ بیمه‌نامه (مطابق مواردی که ذکر شد) کافی نباشد، قرار وثیقه صادر می­‌شود اما مبلغ بیمه‌­نامه در میزان وثیقه موردنیاز لحاظ می­‌شود.

برای مثال اگر بیمه­‌نامه‌ی متهم تا مبلغ صد میلیون تومان را پوشش می­‌دهد و خسارت متهم صد و پنجاه میلیون تخمین زده می‌­شود، تنها برای پنجاه میلیون از متهم وثیقه اخذ خواهد شد.

بخشی از مطالب این مقاله با استفاده از کتاب «آیین دادرسی کیفری» تألیف دکترعلی خالقی نگارش شده است.

گروه وکلای ققنوس

معتبرترین ارائه دهنده وثیقه و سند ملکی جهت مراجع قضائی

هیات تحریه ققنوس: تودیع وثیقه چیست